Haberleşme Genel Müdür Yardımcısı Sayın Esma Dilek, Türkiye Bilişim Derneği tarafından ‘Doğal Afetlere Dayanıklı Bilişim Ekosistemi’ ana temasıyla düzenlenen “40. Ulusal Bilişim Kurultayı’nın, ‘İkinci Yüzyıla Yön Veren Akıllı Teknolojiler’ paneline Moderatör olarak katıldı. Akıllı Teknolojilerin tüm yönleriyle ele alındığı panelde, Haberleşme Genel Müdürlüğü Akıllı Ulaşım Sistemleri Daire Başkanı Murat Mustafa Harman da konuşmacı olarak yer aldı.
Genel Müdür Yardımcısı Dilek, panelin açılış konuşmasında insanlığın “Akıllı Teknoloji Çağı” adı verilen bir çağda olduğunu ifade ederek, şunları dile getirdi: “Bu dijital çağın, teknoloji sayesinde hem mavi hem de beyaz yakalı işleri otomatikleştirdiğini görmekteyiz. Oxford Üniversitesi'nin bir araştırması, içinde bulunduğumuz on yılın sonuna kadar ABD'deki işgücünün yüzde 25 ila 47'sinin otomatik hale geleceğini ve bunun da milyonlarca işe tekabül edeceğini tahmin ediyor. Aynı işte, aynı işveren için beş yıl veya daha fazla çalışmak çoğu insan için tarih olacak. Bazı bilim insanları, önümüzdeki 20 yıl içinde ortalama bir insanın 5 farklı işte çalışacağını ve bunun da sürekli beceri güncellemeleri veya yeni beceriler edinmeyi gerektireceğini öngörüyor. Başarılı olmak için bireylerin ve toplumun sürekli olarak kendini güncellemesi ve uyum sağlaması gerekeceği bir dönemdeyiz.”
Daha sonra panelde yer alan konuşmacıları tanıtan Dilek, sözü Haberleşme Genel Müdürlüğü Akıllı Ulaşım Sistemleri Daire Başkanı Murat Mustafa Harman’a bıraktı.
Akıllı şehrin, veri toplamak için farklı türde elektronik yöntemler ve sensörler kullanılan kentsel bir alan olduğunu belirten Harman, bu verilerden elde edilen analiz ve sonuçların, şehir varlıklarını, kaynaklarını ve hizmetlerini verimli bir şekilde yönetmek ve şehirdeki operasyonları iyileştirmek için kullanıldığını anımsattı.
Akıllı Ulaşım Sistemlerinin, ulaşım sistemlerinin yönetim ve işletilmesine yönelik uygulamalar olduğunu aktaran Harman, bunların çok yönlü veri alışverişi ile izleme, ölçme, analiz ve kontrol mekanizmalarını içeren teknolojik sistemler olduğunu kaydetti.
Akıllı Ulaşımın Öncelikli Hedefleri: Güvenlik, Verimlilik ve Hareketlilik
Akıllı Ulaşım Sistemlerinin; Ulaşım Güvenliği, Ulaşım Verimliliği, Hareketlilik, Enerji Verimliliği, Seyahat Seçimi Kolaylığı, Sosyal Eşitlik ve Ulaşım Emniyeti gibi nedenlerle inşa edildiğini ifade eden Harman, sözlerini söyle sürdürdü: “Şehirlerimizde, tüm yol kullanıcılarının güvenliğini ve konforunu ön planda tutarak, trafik sıkışıklığına çözüm arayışındayız. Bekleme süreleri ve gecikmelerin azaltılmasını hedeflerken, zaman ve maliyet etkin çözümlerle efektif bir ulaşım sistemi oluşturulması planlanıyoruz. Bu çabalar ile aynı zamanda artan ve kaliteli hareketliliği desteklemeyi amaçlıyoruz. Karbon salınımının azaltılması, enerji tasarrufu ve çevresel faydaların sağlanması çevresel sürdürülebilirlik açısından kilit bir rol oynuyor. Ulaşım verilerinin etkin bir şekilde kullanılmasıyla gelecek tahminleri ve veriye ulaşım imkânları geliştirilirken, vatandaş ve müşteri memnuniyetinde önemli bir artış hedefliyoruz. Bu çabaların en kritik yönlerinden biri de kazaların ve can-mal kayıplarının azaltılması. Akıllı ulaşım sistemlerimizle geleceğin daha güvenli, hızlı ve çevre dostu ulaşımını inşa etmeye odaklanıyoruz.”
Harman, “Akıllı Ulaşım Sistemleri; Trafik Yönetim Sistemleri, Yolcu Bilgilendirme Sistemleri, Araç Kontrol Sistemleri, Araç Kontrol Sistemleri, Toplu Taşıma Sistemleri, Ticari Araç Operasyonları Yönetim Sistemleri, Acil Durum Yönetim Sistemleri, Elektronik Ödeme Sistemleri, Güvenlik gibi alanlarda kullanılmaktadır” diye konuştu.
Akıllı Ulaşım Sistemlerinin kentlerde ulaşımın verimli, güvenli, etkin, çevreci ve sürdürülebilir olmasını sağlayan bilgi temelli sistemler olduğunu vurgulayan Harman, AUS uygulama örneklerinin incelendiğinde; Bir Hizmet Olarak Hareketlilik (Mobility as a Service - MaaS), Araç Paylaşımı (Car Sharing), Yolculuk Paylaşımı (Ride Sharing), Park Et Devam Et (Park & Ride), Otopark Yönetim, Sinyalizasyon Sistemleri, Sıkışıklık Ücretlendirme (Congestion Charging), Hava Durumu Bilgileri, Gelişmiş Taksi Uygulamaları gibi örneklerle karşılaşılacağını anlattı.
Ulusal Akıllı Ulaşım Sistemleri Strateji Belgesi Ve 2020-2023 Eylem Planı
2020 yılında; 2020-2023 yıllarını kapsayan “Ulusal Akıllı Ulaşım Sistemleri Strateji Belgesi Ve 2020-2023 Eylem Planı”nın yayınlandığını hatırlatan Harman, “Bu kapsamda 5 stratejik amaç doğrultusunda 31 Eylem ve 54 Uygulama Adımı çerçevesinde çalışmalar sürdürülmektedir. 9 Eylem Haberleşme Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğunda, 10 Eylem diğer Bakanlık birimlerinin sorumluğunda” diye konuştu.
2014 yılında Bakanlık tarafından hazırlanan “Ulusal AUS Strateji Belgesi ve Eylem Planı”nın, güncellenerek 2020 yılında, “Ulusal Akıllı Ulaşım Sistemleri Strateji Belgesi Ve 2020-2023 Eylem Planı” olarak yayınlandığını vurgulayan Harman, “2023 yılı sonunda eylem planının uygulanma süresi dolacak olması nedeniyle güncelleme için hazırlık çalışmaları yapılmaya başlanmıştır. Ulusal Akıllı Ulaşım Sistemleri Strateji Belgesi ve 2024-2030 Eylem Planı hazırlık çalışmaları devam etmektedir” ifadesini kullandı.
Uydu Haberleşme Teknolojileri Önemli Bir İletişim Çözümü Olarak Karşımıza Çıkıyor
Yürütülmekte olan “Ulusal AUS Mimarisi” çalışması ile; Tüm ulaşım modlarının birbiri ile entegrasyonunu sağlamak, AUS uygulamaları için ülke genelinde ve yerelde AUS planlama, geliştirme ve yatırımlarına rehberlik etmek, sistemlerin birlikte çalışabilirliğini, entegrasyonunu ve standardizasyonunu sağlamak için referans bir çerçeve oluşturduklarını aktaran Harman, Ekim 2021’de UDHAM Başkanlığı desteği ile Türksat’la başlatılan proje kapsamında; çalışmaların büyük oranda tamamlanmış olduğunu İdarenin istekleri doğrultusunda düzeltmeler yapıldığını vurguladı.
Haberleşme altyapısının tesis edilmesinin coğrafi koşullar nedeniyle fizıbıl olmadığı lokasyonlarda uydu haberleşme teknolojilerinin önemli bir iletişim çözümü olarak karşımıza çıktığını kaydeden Harman, “Bu kapsamda AUS alanında kablolu/kablosuz haberleşme sistemleri ile birlikte ülkemizde gelişmekte olan uydu haberleşme teknolojilerinin geliştirilerek AUS uygulama senaryolarının hazırlanması amaçlanmaktadır. Bu çözümün sağlanabilmesi amacıyla, Uydu Destekli Ulusal Akıllı Ulaşım Sistemleri Otomasyon Projesi’nde uydu yer sistemleri geliştirilmiş ve buna uygun Ulusal AUS Mimarisi hazırlanmıştır. Sistem geliştirme çalışmaları kapsamında; Nesnelerin İnterneti (Internet of Things-IoT) yer sistemleri ve kara araçları (toplu taşıma araçları, itfaiye araçları, ambulanslar, hafriyat kamyonları, tren vb.) SOTM (Satcom On The Move) sistemleri yer almaktadır. IoT yer sistemleri, küçük boyuttaki verilerin (Kbyte seviyesinde) iletilmesi, kara araçları SOTM sistemleri ise büyük boyuttaki verilerin (Mbyte ve üzerinde) iletilmesi amacıyla kullanılacaktır” görüşünü paylaştı.
“Otonom Araçlar İçin Sürüş Mimarisi ve Bağlantılı Araç Trafik Test Senaryolarının Belirlenmesi Projesi” ve “Araç İçi Bilgi Ve Haberleşme Sistemlerinin (ABHS) Teknik Özelliklerinin Belirlenmesi Projesi”
2022 yılında Boğaziçi Üniversitesi ile başlatılan “Otonom Araçlar İçin Sürüş Mimarisi ve Bağlantılı Araç Trafik Test Senaryolarının Belirlenmesi Projesi” kapsamında; Gelişen otonom, bağlantılı araç teknolojilerinde kullanılan platformlar, sistemler, çözümler, haberleşme protokollerinin araştırılarak, Türkiye için öncelikli K-AUS hizmetlerinin belirlendiğini ifade eden Harman, “Bu kapsamda otonom araçlar için örnek bir sürüş mimarisi oluşturulması ve trafik etki analizi yapılmasına yönelik çalışmalar (simülasyon ortamında) yürütülmektedir.” sözlerini sarf etti.
2022 yılında Marmara Üniversitesi ile başlatılan “Araç İçi Bilgi Ve Haberleşme Sistemlerinin (ABHS) Teknik Özelliklerinin Belirlenmesi Projesi” kapsamında; Bağlantılı araçlarda yer alan araç içi bilgi haberleşme sistemlerinin teknik kriterlerinin belirlenmesine yönelik çalışmalar yaptıklarını dile getiren Harman, şunları kaydetti:
“Projenin çıktılarının yerli ABHS’lerinin üretilebilmesi için ilgili kurumlar ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile paylaşılması planlanmaktadır. ABHS ile; araç ve yol ve durum bilgilerinin toplanması, elektronik ücret ödeme, kaza ve acil durum bilgileri, sürücü bilgilendirme hizmetleri, yol ve sürüş güvenliğine ilişkin bilgilerin paylaşılması yapılabilecektir.”
AUS Terimler Sözlüğü
AUS Terimler Sözlüğü’nün, Türkiye’de ilk olarak T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından hazırlanarak 2017 yılında yayınlandığını anlatan Harman, sözlerini şöyle sürdürdü: “AUS Terimler sözlüğünün dünyadaki gelişmeler sonucu güncelleme ihtiyacı doğrultusunda gerekli çalışmalar yapılmıştır ve yeni versiyonu 2022 yılında yayınlanmıştır. Bakanlık, kamu kurum ve kuruluşlarının, STK’ların, özel sektörün, akademinin bu alanda daha önceden yapmış olduğu çalışmalardan, yerli ve yabancı kaynaklardan, konu ile ilgili standartlardan, akademik çalışmalardan faydalanılmıştır.
Tüm kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, vb. kurumlar tarafından ortak kullanılabilecek bir çalışma elde edilmiştir, Farklı anlamlar yüklenen kelimelerdeki anlam kargaşası ortadan kaldırılmıştır.”
Türkiye'de, araç içi ve saha donanımlarıyla birlikte "Day1" olarak sınıflandırılan K-AUS uygulama senaryoları için altyapı hazırlıkları başladığını dile getiren Harman, “Bu uygulamalar arasında; Yol Çalışması Uyarısı, Yavaş ya da Duran Araç Uyarısı, Hava Koşulları Bilgileri, Araç İçi Trafik İşaretleri (Araç İçi Hız Limiti), Acil Durum Aracı Yaklaşıyor Uyarısı, ve Yeşil Işık Optimum Hız Tavsiyesi (GLOSA) gibi sürüş destek hizmetleri yer almaktadır. Ayrıca, Türkiye'de ilk PİLOT K-AUS Test Koridoru kurulması için de çalışmalara başlanmıştır” dedi.
Bir Hizmet Olarak Hareketlilik (Mobility as a Service)
Harman, MaaS’ın uçtan uca seyahat planlama, rezervasyon, elektronik biletleme ve ödeme hizmetleri, kamu veya özel tüm ulaşım türlerinin entegre edilerek dijital bir platformdan sunulması olduğunu belirterek, şöyle devam etti: “MaaS platformları, her ulaşım modunu ayrı ayrı aramak, rezervasyon/ödemek yapmak yerine, kullanıcıların tek bir uygulama kullanarak kapıdan kapıya seyahatlerini planlamasına ve rezervasyon yapmasına olanak tanır. MaaS'ın amacı, kullanıcılar için en iyi ulaşım çözümü olmak ve sadece özel araç kullanımı yerine, daha sürdürülebilir, hatta daha hızlı ya da ucuz olabilecek bir alternatif sağlamaktır. MaaS sadece çeşitli mobilite hizmeti modlarının entegrasyonunu içermez. Çoğu durumda, bisiklet paylaşımı, araba paylaşımı ve diğer yenilikçi talebe cevap verebilen ulaşım modları gibi yeni ulaşım seçeneklerinin kullanılmasını gerektirir ve mevcut toplu taşıma sistemlerini de entegre ederek tamamlayıcı niteliktedir.”
Elektrikli Araç Şarj İstasyonlarının Yer Seçiminin Belirlenmesi ve Simülasyon Programının Oluşturulması Projesi Başladı
Türkiye’de elektrikli araçlarda hedeflenen hızlı yaygınlaşmanın sağlanabilmesi için hızlı şarj altyapısının tüm bölgelerde asgari düzeye ulaşmasının büyük önem taşıdığını aktaran Harman, “Ülkemizde mevcut elektrikli araç sayısını büyük oranda artırma potansiyeline sahip yerli elektrikli araçların seri üretimine başlanılmış olup bu araçların daha da yaygınlaşması ile elektrik enerji ihtiyacı ve erişilebilir şarj istasyonları, önemli gündemlerden biri olacaktır. Elektrikli araçların menzilleri ve mevcut şarj istasyonlarının konumları değerlendirildiğinde, yolculukların daha verimli hale getirilmesi, şarj ihtiyacını karşılamak üzere kat edilen mesafenin optimum düzeye getirilebilmesi ve elektrikli araç kullanımını teşvik etmek amacıyla ‘Elektrikli Araç Şarj İstasyonlarının Yer Seçiminin Belirlenmesi ve Simülasyon Programının Oluşturulması Projesi’ne başlanmıştır. Proje ile Türkiye’nin mevcut ve gelecek yıllar için elektrikli araç şarj talep ve arzı, şarj istasyonlarının mekansal analizleri değerlendirilerek, elektrikli mobilite dönüşümünü sağlamak üzere farklı hedef yıllarını dikkate alan, başta bakanlık hizmet alanları olan otoyollar, demiryolu istasyonları, limanlar olmak üzere, ülkemiz karayolu ağında gelecek şarj istasyonlarının sayısı, tipi, ücreti, konumu vb. bilgileri de içeren elektrikli araç şarj istasyonlarının gelecek yol haritası belirlenecektir. Projenin yıl sonu itibarıyla tamamlanıp proje çıktılarının kamuoyu ile paylaşılması planlanmaktadır” ifadelerini kullandı.
Haberleşme Genel Müdür Yardımcısı Esma Dilek, tüm panelistlerin sunumlarını tamamlamasının ardından panelistlere ve tüm katılımcılara teşekkürlerini ileterek oturumu sonlandırdı.